ahmetbeyler
New member
1949 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne karşı kurulan Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), 1991 yılında birliğin dağılmasıyla fonksiyonunu yitirmiş üzere görünse de kendine yeni bakılırsavler adayarak varlığını sürdürüyor.
Rusya’yı birincil tehdit bakılırsan NATO, doğuya yanlışsız genişlemesini de kademe kademe sürdürüyor.
NATO, Sovyetler Birliği’nin çöküşünde 16 üyeye sahipti. Lakin 1990’dan daha sonraki süreçte Avrupa kıtasında bulunan; Çekya, Macaristan, Bulgaristan, Arnavutluk, Polonya, Romanya, Estonya, Letonya, Litvanya, Kuzey Makedonya, Slovenya, Slovakya, Karadağ ve Hırvatistan’ı da ittifaka katıldı ve ittifak 30 üyeye ulaştı. Günümüzde İsveç ve Finlandiya’nın üyelik müracaatları da gündemde.
Sovyetler Birliği’nin dağıldığı ve Ukrayna’nın bağımsız bir devlet olarak doğduğu 1991 yılından itibaren Ukrayna da NATO’nun gayeleri ortasına girdi. Lakin Rusya’nın komşusu Ukrayna, müttefik ülkelerin ortasına dâhil edilemedi. Buna karşın kurulan çeşitli sistemler kurularak yürütülen NATO-Ukrayna münasebetleri birfazlaca başlık altında geniş boyutlara ulaştı.
NATO-Ukrayna Komitesi (NUC)
Ukrayna ile ilgiler ülkenin 1991’de Kuzey Atlantik İşbirliği Kurulu ve 1994’te Barış için Paydaşlık programına katılmasıyla başladı.
1997’de ise NATO-Ukrayna Bariz Paydaşlığı dokümanı imzalandı ve bağlar güçlendirildi. Bu kapsamda kurulan NATO-Ukrayna Kurulu (NUC) ise münasebetlerdeki temel taşı oldu. NUC, NATO-Ukrayna içindeki işbirliği faaliyetlerinin görüşüldüğü ve ortak kaygı duyulan hususların ele alındığı bu komite olarak faaliyet yürütüyor. bununla birlikte bu komite, Yıllık Ulusal Program ismi altında Ukrayna’nın NATO’ya entegrasyonu için yapılan ıslahatları da denetliyor. Kelam konusu program; siyasi ve ekonomik bahisler; savunma ve askeri bahisler; kaynaklar; güvenlik mevzuları ve tüzel hususlar olmak üzere beş kısımdan oluşuyor.
Üyelik planı 2008’de geri çevrildi
3 Nisan 2008’de Romanya’nın başşehri Bükreş’te gerçekleştirilen NATO Önderler Zirvesi’nde, Ukrayna ve Gürcistan’a verilmesi beklenen Üyelik Aksiyon Planı (MAP/Membership Action Plan) ittifak ortasında görüş ayrılıkları ve çabucak hemen erken olduğuna karar verilmesi üzerine gündemden düştü. Ukrayna ve Gürcistan’ın gelecekte ittifaka üye olabileceği üzerine uzlaşıldı. Bu kararda Almanya ve Fransa’nın, Rusya’yı tahrik etmek istemeyen tavırlarının da tesirli olduğu belirtiliyor. Bu tepeden daha sonra da Ukrayna’nın gerekli ıslahatları gerçekleştirmesi için ittifakın dayanağı devam etti.
2014’ten daha sonra dayanak arttı
NATO-Ukrayna işbirliğinin doruğa çıkmasının başlangıcı ise 2014’te Ukrayna’da gerçekleştirilen Maydan darbesiyle Batı yanlısı hükümetlerin bakılırsave gelmesi, Kırım’ın Rusya’ya katılması ve Donbass bölgesindeki ayaklanmalar oldu.
Tüm bu süreçte sistemli olarak NATO-Ukrayna Kurulu (NUC) toplantıları gerçekleştirildi. Son devirdeki olağanüstü toplantılar ise Kasım 2018’de Kerç Boğazı’ndaki askeri gerginlik, Nisan 2021’de Rusya’nın askeri tehdit savları, Ocak ve Şubat 2022’de ise Ukrayna’nın doğusundaki gelişmeler üzerine yapıldı. Toplantıların adresi ise NATO Karargâhı oldu.
NATO bu süreçte Ukrayna’ya verdiği siyasi dayanağa paralel olarak Ukrayna’ya yaptığı yardımı da kıymetli ölçüde artırdı. Kırım’ın 2014’te Rusya’ya katılmasının akabinde NATO Dışişleri Bakanları, Ukrayna’nın kendi güvenliğini sağlama yeteneğini geliştirmeye yönelik önlemler konusunda anlaştılar.
Temmuz 2016’da Varşova’daki NATO tepesinde, ittifakın Ukrayna’ya pratik yardımını hayata geçirmek için Kapsamlı Yardım Paketi (CAP) başlatıldı.
Eylül 2020’de ise Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy tarafınca NATO’ya üyeliği sağlamak için Ukrayna’nın yeni Ulusal Güvenlik Stratejisi yürürlüğe sokuldu.
NATO, Ukrayna’yı askeri fonlarla destekliyor
NATO’nun Ukrayna’ya dayanağını ise biroldukca ana ve alt başlıklar oluşturuyor. Bu çalışmalar NATO’nun resmi internet sitesinde sıralanıyor.
Sputnik, NATO tarafınca Ukrayna’ya sunulan fon ve takviyeleri derledi.
NATO, Ukrayna’nın savunmasını ve buna bağlı kuruluşları; Savunma Islahatı Ortak Çalışma Kümesi, Barış için İştirak Programı Planlama ve Gözden Geçirme Süreci, Bütünlük İnşa Süreci, Savunma Eğitimi Geliştirme Programı, Savunma Teknik İşbirliği Ortak Çalışma Kümesi çalışmaları ile Kiev’deki NATO Temsilciliği üzerinden destekliyor.
Ayrıca NATO, Ukrayna’daki NATO Temsilciliği aracılığıyla Ukrayna’ya stratejik seviyede danışmanlık ve 16 kapasite geliştirme programı ve İnanç Fonu aracılığıyla dayanak sağlayarak güvenlik ve savunma dalı ıslahatlarını NATO standartlarına nazaran uyumlandırma maksadına dayanak veriyor.
2014’teki sürecin akabinde NATO çeşitli fonlarla Ukrayna ordusunun şu alanlarda kapasitesini geliştirmesine takviye oluyor:
Komuta, Denetim, Haberleşme ve Bilgisayar (C4) sistemleri fonu
Bu fon dayanağı, NATO’nun sitesinde, “Ukrayna’nın NATO liderliğindeki tatbikatlara ve operasyonlara katkıda bulunması için NATO ile bir arada çalışabilirliğini kolaylaştırıyor ve Ukrayna’nın kendi savunma ve güvenliğini sağlama yeteneğini geliştiriyor” biçiminde açıklanıyor. Fon kapsamındaki projeler; bölgesel hava alanı güvenliği, inançlı taktik irtibat, bilgi paylaşımı ve durumsal farkındalık olarak açıklanıyor.
Lojistik ve Standardizasyon fonu
Ukrayna ordusunun lojistik ve standardizasyon üzerine devam eden ıslahatlarını desteklemek gayesiyle sağlanıyor.
Tıbbi Rehabilitasyon fonu
Ukrayna ordusu ve bağlı unsulardaki asker ve şahısların sıhhat hizmetlerinin geliştirilmesi amaçlanıyor.
Askeri Meslek Geçişi fonu
Ukrayna silahlı kuvvetleri işçisinin idaresine takviye sağlanıyor.
Patlayıcı Mühimmat İmhası (EOD) ve El İmali Patlayıcıların İmhası (C-IED) fonu
Ukrayna ordusunun patlayıcılar konusundaki eğitim ve ekipmanına katkı sağlanıyor.
Siber Güvenlik fonu
Hedeflerine ulaştığı nedeni öne sürülerek 2017’de tamamlanan bu fonla, Ukrayna ordusunun siber tehditlere karşı koymak için yetenekleri geliştirildi. Fon kapsamında Ukrayna ordusunun siber güvenlik tehditlerini izlemesi için bir merkez ve araştırma laboratuvarı kuruldu.
NATO-Ukrayna Savunma Islahatı Ortak Çalışma Grubu
NATO dokümanlarında, NATO ve Ukrayna’nın savunma ve güvenlik bölümü ıslahatı alanındaki işbirliğinin başka ittifak ortaklarına bakılırsa daha kapsamlı olduğunu altı çiziliyor. NATO-Ukrayna Savunma Islahatı Ortak Çalışma Kümesi (JWGDR) bu işbirliği alanının öncelikli odak noktası olarak tanımlanıyor. JWGDR, “sivil-askeri alakalar, silahlı kuvvetlerin ve öteki güvenlik bölümü kurumlarının demokratik nezareti ve sivil idaresi, savunma planlaması, siyaset, strateji ve ulusal güvenlik kavramlarının geliştirilmesi” alanlarında çalışıyor. JWGDR ile Ukrayna’nın müttefik ülkelerin tecrübe ve uzmanlığından yararlanmasına müsaade verildiği ve müttefiklerin Ukrayna’ya yardımlarını yönlendirebileceği bir araç olarak hizmet verdiği de söz ediliyor.
Barış ve Güvenlik için Bilim Programı kapsamında KBRN eğitimi
Ukrayna 1991 yılından beri NATO’nun Barış ve Güvenlik için Bilim (SPS) Programı’nda faal olarak yer alıyor. Bilimsel ve Çevresel İşbirliği Konusunda Ortak Bir Çalışma Kümesi, SPS Programı çerçevesinde pratik bilimsel işbirliği için öncelikli alanların belirlenmesine katkıda bulunuyor. 2014’ten bu yana güvenlikle ilgili bilim ve teknoloji alanında işbirliği güçlendirildi ve Ukrayna SPS Programı’nın en büyük faydalanıcısı oldu. Bugün, SPS çerçevesinde Ukrayna ile işbirliğinin önde gelen alanları içinde “ileri teknoloji, terörle uğraş, kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehditlere karşı savunma, güç ve etraf güvenliği” yer alıyor. Rusya, ABD’nin Ukrayna’da biyoloji laboratuvarları olduğunu geçtiğimiz aylarda dokümanlarla açıklamıştı.
Bu faaliyetler içinde, Ukrayna’nın halka açık alanlarda patlayıcı ve ateşli silahları tespit etmek için bir sistem geliştiren DEXTER Programı’na iştiraki da dikkat çekiyor.
Öte yandan Ukrayna, Temmuz 2007’de Hava Durumu Bilgi Değişim programına katıldı. NATO müttefikleri ortasında hava raporu ve hava trafiğine dair ayrıntıların paylaşıldığı bu program kapsamında Ukrayna’ya sağlanan datalar, Rusya-Ukrayna krizinin akabinde daha büyük bir alanı kapsayacak biçimde genişletildi.
NATO uzmanlarından kriz idaresi eğitimi
2014’teki Kırım ve Ukrayna’nın doğusundaki krizin başlamasından bu yana NATO uzmanları, Ukrayna’nın acil durum planları ve kritik güç altyapısı riskleriyle ilgili kriz idaresi tedbirleri konusunda Ukraynalı askerlere danışmanlık veriyorlar.
Ukrayna ordusuna hibrit savaş eğitimi
Temmuz 2016’da Varşova’daki NATO Zirvesi’nde Hibrit Savaşa Karşı NATO-Ukrayna Platformu kuruldu. Hibrit savaş, siyasi savaşı kullanan ve konvansiyonel savaşı, sistemsiz savaşı ve siber savaşı palavra haberler, diplomasi, hukuk ve dış seçim müdahalesi üzere başka tesirli metotlarla sentezleyen bir askeri strateji tanımlanıyor. NATO bu platform ile Ukrayna’nın hibrit tehditleri daha güzel tanımlayabilmesini ve güvenlik açıklarını belirleme ve devletin ve toplumun dayanıklılığını güçlendirme konusunda kapasite oluşturmasına yardımcı oluyor.
Ukrayna altıncı Gelişmiş Fırsat Ortağı (EOP) oldu
Haziran 2020’de ise NATO, Ukrayna’yı altıncı Gelişmiş Fırsat Ortağı (EOP) olarak tanıdı. Bu statü NATO’nun müttefikleri ve NATO liderliğindeki operasyon ve misyonlara kıymetli katkılarda bulunan ortaklar içindeki işbirliğini sürdürmeyi ve derinleştirmeyi amaçlayan NATO’nun Müşterek Çalışma İştiraki Girişimi’nin bir kesimi olarak tanımlanıyor. Öteki ortaklar ise Avustralya, Finlandiya, Gürcistan, Ürdün ve İsveç olarak sıralanıyor.
Ukrayna ayrıyeten NATO Müdahale Gücü’ne de iştirak sağlıyor. Bu gücün son periyotta Rusya’ya karşı Avrupa’nın doğusuna yığınak yaptığı açıklanmıştı.
NATO ayrıyeten, Ukrayna makamlarının kamu diplomasisi, medya münasebetleri ve stratejik bağlantı alanındaki kapasitesini artırmak için danışmanlık ve finansman dayanağı de sağlıyor.
Ukrayna’nın katıldığı NATO operasyonları
Ukrayna, uzun yıllardır NATO operasyonlarına da etkin takviye veriyor.
Bu kapsamda Ukrayna, NATO’nun Bosna-Hersek’teki operasyonuna iştirak sağladı. Öte yandan Kosova kuvvetlerine el imali patlayıcılarla uğraş konusunda takviye vermeye de devam ediyor.
Ukrayna, Afganistan Savaşı daha sonrasında NATO önderliğinde Afganistan’da kurulan Milletlerarası Güvenlik Takviye Gücü’ne (ISAF) de hem hava lojistiği birebir vakitte sıhhat alanında dayanak verdi. ISAF’ın 2014’te bakılırsavinin sona ermesinin akabinde Ukrayna, Afgan güvenlik güçlerini eğitmek, danışmanlık yapmak ve onlara yardım etmek için faaliyet gösteren Kararlı Takviye Misyonu’nu (2015-2021) da destekledi.
Ukrayna, Mart 2005’ten 2011’e kadar Irak’taki NATO Eğitim Misyonu’na katkıda bulundu.
Ukrayna, Akdeniz’de ‘terörle çaba amaçlı’ bir deniz gözetleme operasyonu olan Aktif Gayret Harekatı’nı maksadıyla 2007-2010 yılları içinde bölgeye altı defa gemi konuşlandırdı. 2013 yılında ise NATO’nun korsanlıkla gayret misyonu Okyanus Kalkanı operasyonuna katıldı. NATO’nun Deniz Muhafızı misyonunun 2016’te başlatılmasından bu yana Ukrayna, NATO’nun Karadeniz’deki ve etrafındaki durumsal farkındalığını desteklemek için bilgi paylaşımı yapıyor.
Ukrayna, NATO’nun 5. hususuna misal bir düzenek talep ediyor
Rusya’nın Şubat 2022’de başlatmış olduğu özel operasyonu ile Ukrayna’nın NATO üyeliği hayalleri suya düşmüş görünüyor. Lakin ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa başta olmak üzere biroldukca NATO üyesi, yıllardır Ukrayna’ya da askeri sistem ve ekipman dayanağı sağlıyor. bununla birlikte milyarlarca dolara ulaşan maddi yardımlar gönderiliyor. Bu takviyeler Rusya’nın operasyonunun akabinde da artarak da devam ediyor.
Adeta bir NATO üyesi üzere çok yıl askeri danışmanlık, teknik dayanak, eğitim ve fonlar alan Ukrayna, Rusya ile yürütülen müzakerelerde NATO’nun 5. unsuruna benzeri bir kural öne sürüyor. NATO mutabakatının 5’inci hususu bir ittifak üyesine yapılan saldırıyı tüm üyelere yapılmış kabul ediyor.
29 Mart’ta İstanbul’da gerçekleştirilen Rusya-Ukrayna barış müzakerelerinin akabinde konuşan Ukrayna heyetinin baş müzakerecisi David Arakhamiya NATO mutabakatının 5’inci hususuna misal bir memleketler arası düzenek talep ettiklerini belirterek “Garantör ülkelerin NATO’nun 5’inci hususuna misal biçimde hareket ettiği bir memleketler arası garanti sistemi istiyoruz. Hatta daha da ciddisini” tabirini kullanmıştı.
Rusya ise Ukrayna’nın tarafsız devlet statüsüne sahip olmasını görüşmelerde ana şartlardan biri olarak istiyor.
Rusya’yı birincil tehdit bakılırsan NATO, doğuya yanlışsız genişlemesini de kademe kademe sürdürüyor.
NATO, Sovyetler Birliği’nin çöküşünde 16 üyeye sahipti. Lakin 1990’dan daha sonraki süreçte Avrupa kıtasında bulunan; Çekya, Macaristan, Bulgaristan, Arnavutluk, Polonya, Romanya, Estonya, Letonya, Litvanya, Kuzey Makedonya, Slovenya, Slovakya, Karadağ ve Hırvatistan’ı da ittifaka katıldı ve ittifak 30 üyeye ulaştı. Günümüzde İsveç ve Finlandiya’nın üyelik müracaatları da gündemde.
Sovyetler Birliği’nin dağıldığı ve Ukrayna’nın bağımsız bir devlet olarak doğduğu 1991 yılından itibaren Ukrayna da NATO’nun gayeleri ortasına girdi. Lakin Rusya’nın komşusu Ukrayna, müttefik ülkelerin ortasına dâhil edilemedi. Buna karşın kurulan çeşitli sistemler kurularak yürütülen NATO-Ukrayna münasebetleri birfazlaca başlık altında geniş boyutlara ulaştı.
NATO-Ukrayna Komitesi (NUC)
Ukrayna ile ilgiler ülkenin 1991’de Kuzey Atlantik İşbirliği Kurulu ve 1994’te Barış için Paydaşlık programına katılmasıyla başladı.
1997’de ise NATO-Ukrayna Bariz Paydaşlığı dokümanı imzalandı ve bağlar güçlendirildi. Bu kapsamda kurulan NATO-Ukrayna Kurulu (NUC) ise münasebetlerdeki temel taşı oldu. NUC, NATO-Ukrayna içindeki işbirliği faaliyetlerinin görüşüldüğü ve ortak kaygı duyulan hususların ele alındığı bu komite olarak faaliyet yürütüyor. bununla birlikte bu komite, Yıllık Ulusal Program ismi altında Ukrayna’nın NATO’ya entegrasyonu için yapılan ıslahatları da denetliyor. Kelam konusu program; siyasi ve ekonomik bahisler; savunma ve askeri bahisler; kaynaklar; güvenlik mevzuları ve tüzel hususlar olmak üzere beş kısımdan oluşuyor.
Üyelik planı 2008’de geri çevrildi
3 Nisan 2008’de Romanya’nın başşehri Bükreş’te gerçekleştirilen NATO Önderler Zirvesi’nde, Ukrayna ve Gürcistan’a verilmesi beklenen Üyelik Aksiyon Planı (MAP/Membership Action Plan) ittifak ortasında görüş ayrılıkları ve çabucak hemen erken olduğuna karar verilmesi üzerine gündemden düştü. Ukrayna ve Gürcistan’ın gelecekte ittifaka üye olabileceği üzerine uzlaşıldı. Bu kararda Almanya ve Fransa’nın, Rusya’yı tahrik etmek istemeyen tavırlarının da tesirli olduğu belirtiliyor. Bu tepeden daha sonra da Ukrayna’nın gerekli ıslahatları gerçekleştirmesi için ittifakın dayanağı devam etti.
2014’ten daha sonra dayanak arttı
NATO-Ukrayna işbirliğinin doruğa çıkmasının başlangıcı ise 2014’te Ukrayna’da gerçekleştirilen Maydan darbesiyle Batı yanlısı hükümetlerin bakılırsave gelmesi, Kırım’ın Rusya’ya katılması ve Donbass bölgesindeki ayaklanmalar oldu.
Tüm bu süreçte sistemli olarak NATO-Ukrayna Kurulu (NUC) toplantıları gerçekleştirildi. Son devirdeki olağanüstü toplantılar ise Kasım 2018’de Kerç Boğazı’ndaki askeri gerginlik, Nisan 2021’de Rusya’nın askeri tehdit savları, Ocak ve Şubat 2022’de ise Ukrayna’nın doğusundaki gelişmeler üzerine yapıldı. Toplantıların adresi ise NATO Karargâhı oldu.
NATO bu süreçte Ukrayna’ya verdiği siyasi dayanağa paralel olarak Ukrayna’ya yaptığı yardımı da kıymetli ölçüde artırdı. Kırım’ın 2014’te Rusya’ya katılmasının akabinde NATO Dışişleri Bakanları, Ukrayna’nın kendi güvenliğini sağlama yeteneğini geliştirmeye yönelik önlemler konusunda anlaştılar.
Temmuz 2016’da Varşova’daki NATO tepesinde, ittifakın Ukrayna’ya pratik yardımını hayata geçirmek için Kapsamlı Yardım Paketi (CAP) başlatıldı.
Eylül 2020’de ise Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy tarafınca NATO’ya üyeliği sağlamak için Ukrayna’nın yeni Ulusal Güvenlik Stratejisi yürürlüğe sokuldu.
NATO, Ukrayna’yı askeri fonlarla destekliyor
NATO’nun Ukrayna’ya dayanağını ise biroldukca ana ve alt başlıklar oluşturuyor. Bu çalışmalar NATO’nun resmi internet sitesinde sıralanıyor.
Sputnik, NATO tarafınca Ukrayna’ya sunulan fon ve takviyeleri derledi.
NATO, Ukrayna’nın savunmasını ve buna bağlı kuruluşları; Savunma Islahatı Ortak Çalışma Kümesi, Barış için İştirak Programı Planlama ve Gözden Geçirme Süreci, Bütünlük İnşa Süreci, Savunma Eğitimi Geliştirme Programı, Savunma Teknik İşbirliği Ortak Çalışma Kümesi çalışmaları ile Kiev’deki NATO Temsilciliği üzerinden destekliyor.
Ayrıca NATO, Ukrayna’daki NATO Temsilciliği aracılığıyla Ukrayna’ya stratejik seviyede danışmanlık ve 16 kapasite geliştirme programı ve İnanç Fonu aracılığıyla dayanak sağlayarak güvenlik ve savunma dalı ıslahatlarını NATO standartlarına nazaran uyumlandırma maksadına dayanak veriyor.
2014’teki sürecin akabinde NATO çeşitli fonlarla Ukrayna ordusunun şu alanlarda kapasitesini geliştirmesine takviye oluyor:
Komuta, Denetim, Haberleşme ve Bilgisayar (C4) sistemleri fonu
Bu fon dayanağı, NATO’nun sitesinde, “Ukrayna’nın NATO liderliğindeki tatbikatlara ve operasyonlara katkıda bulunması için NATO ile bir arada çalışabilirliğini kolaylaştırıyor ve Ukrayna’nın kendi savunma ve güvenliğini sağlama yeteneğini geliştiriyor” biçiminde açıklanıyor. Fon kapsamındaki projeler; bölgesel hava alanı güvenliği, inançlı taktik irtibat, bilgi paylaşımı ve durumsal farkındalık olarak açıklanıyor.
Lojistik ve Standardizasyon fonu
Ukrayna ordusunun lojistik ve standardizasyon üzerine devam eden ıslahatlarını desteklemek gayesiyle sağlanıyor.
Tıbbi Rehabilitasyon fonu
Ukrayna ordusu ve bağlı unsulardaki asker ve şahısların sıhhat hizmetlerinin geliştirilmesi amaçlanıyor.
Askeri Meslek Geçişi fonu
Ukrayna silahlı kuvvetleri işçisinin idaresine takviye sağlanıyor.
Patlayıcı Mühimmat İmhası (EOD) ve El İmali Patlayıcıların İmhası (C-IED) fonu
Ukrayna ordusunun patlayıcılar konusundaki eğitim ve ekipmanına katkı sağlanıyor.
Siber Güvenlik fonu
Hedeflerine ulaştığı nedeni öne sürülerek 2017’de tamamlanan bu fonla, Ukrayna ordusunun siber tehditlere karşı koymak için yetenekleri geliştirildi. Fon kapsamında Ukrayna ordusunun siber güvenlik tehditlerini izlemesi için bir merkez ve araştırma laboratuvarı kuruldu.
NATO-Ukrayna Savunma Islahatı Ortak Çalışma Grubu
NATO dokümanlarında, NATO ve Ukrayna’nın savunma ve güvenlik bölümü ıslahatı alanındaki işbirliğinin başka ittifak ortaklarına bakılırsa daha kapsamlı olduğunu altı çiziliyor. NATO-Ukrayna Savunma Islahatı Ortak Çalışma Kümesi (JWGDR) bu işbirliği alanının öncelikli odak noktası olarak tanımlanıyor. JWGDR, “sivil-askeri alakalar, silahlı kuvvetlerin ve öteki güvenlik bölümü kurumlarının demokratik nezareti ve sivil idaresi, savunma planlaması, siyaset, strateji ve ulusal güvenlik kavramlarının geliştirilmesi” alanlarında çalışıyor. JWGDR ile Ukrayna’nın müttefik ülkelerin tecrübe ve uzmanlığından yararlanmasına müsaade verildiği ve müttefiklerin Ukrayna’ya yardımlarını yönlendirebileceği bir araç olarak hizmet verdiği de söz ediliyor.
Barış ve Güvenlik için Bilim Programı kapsamında KBRN eğitimi
Ukrayna 1991 yılından beri NATO’nun Barış ve Güvenlik için Bilim (SPS) Programı’nda faal olarak yer alıyor. Bilimsel ve Çevresel İşbirliği Konusunda Ortak Bir Çalışma Kümesi, SPS Programı çerçevesinde pratik bilimsel işbirliği için öncelikli alanların belirlenmesine katkıda bulunuyor. 2014’ten bu yana güvenlikle ilgili bilim ve teknoloji alanında işbirliği güçlendirildi ve Ukrayna SPS Programı’nın en büyük faydalanıcısı oldu. Bugün, SPS çerçevesinde Ukrayna ile işbirliğinin önde gelen alanları içinde “ileri teknoloji, terörle uğraş, kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehditlere karşı savunma, güç ve etraf güvenliği” yer alıyor. Rusya, ABD’nin Ukrayna’da biyoloji laboratuvarları olduğunu geçtiğimiz aylarda dokümanlarla açıklamıştı.
Bu faaliyetler içinde, Ukrayna’nın halka açık alanlarda patlayıcı ve ateşli silahları tespit etmek için bir sistem geliştiren DEXTER Programı’na iştiraki da dikkat çekiyor.
Öte yandan Ukrayna, Temmuz 2007’de Hava Durumu Bilgi Değişim programına katıldı. NATO müttefikleri ortasında hava raporu ve hava trafiğine dair ayrıntıların paylaşıldığı bu program kapsamında Ukrayna’ya sağlanan datalar, Rusya-Ukrayna krizinin akabinde daha büyük bir alanı kapsayacak biçimde genişletildi.
NATO uzmanlarından kriz idaresi eğitimi
2014’teki Kırım ve Ukrayna’nın doğusundaki krizin başlamasından bu yana NATO uzmanları, Ukrayna’nın acil durum planları ve kritik güç altyapısı riskleriyle ilgili kriz idaresi tedbirleri konusunda Ukraynalı askerlere danışmanlık veriyorlar.
Ukrayna ordusuna hibrit savaş eğitimi
Temmuz 2016’da Varşova’daki NATO Zirvesi’nde Hibrit Savaşa Karşı NATO-Ukrayna Platformu kuruldu. Hibrit savaş, siyasi savaşı kullanan ve konvansiyonel savaşı, sistemsiz savaşı ve siber savaşı palavra haberler, diplomasi, hukuk ve dış seçim müdahalesi üzere başka tesirli metotlarla sentezleyen bir askeri strateji tanımlanıyor. NATO bu platform ile Ukrayna’nın hibrit tehditleri daha güzel tanımlayabilmesini ve güvenlik açıklarını belirleme ve devletin ve toplumun dayanıklılığını güçlendirme konusunda kapasite oluşturmasına yardımcı oluyor.
Ukrayna altıncı Gelişmiş Fırsat Ortağı (EOP) oldu
Haziran 2020’de ise NATO, Ukrayna’yı altıncı Gelişmiş Fırsat Ortağı (EOP) olarak tanıdı. Bu statü NATO’nun müttefikleri ve NATO liderliğindeki operasyon ve misyonlara kıymetli katkılarda bulunan ortaklar içindeki işbirliğini sürdürmeyi ve derinleştirmeyi amaçlayan NATO’nun Müşterek Çalışma İştiraki Girişimi’nin bir kesimi olarak tanımlanıyor. Öteki ortaklar ise Avustralya, Finlandiya, Gürcistan, Ürdün ve İsveç olarak sıralanıyor.
Ukrayna ayrıyeten NATO Müdahale Gücü’ne de iştirak sağlıyor. Bu gücün son periyotta Rusya’ya karşı Avrupa’nın doğusuna yığınak yaptığı açıklanmıştı.
NATO ayrıyeten, Ukrayna makamlarının kamu diplomasisi, medya münasebetleri ve stratejik bağlantı alanındaki kapasitesini artırmak için danışmanlık ve finansman dayanağı de sağlıyor.
Ukrayna’nın katıldığı NATO operasyonları
Ukrayna, uzun yıllardır NATO operasyonlarına da etkin takviye veriyor.
Bu kapsamda Ukrayna, NATO’nun Bosna-Hersek’teki operasyonuna iştirak sağladı. Öte yandan Kosova kuvvetlerine el imali patlayıcılarla uğraş konusunda takviye vermeye de devam ediyor.
Ukrayna, Afganistan Savaşı daha sonrasında NATO önderliğinde Afganistan’da kurulan Milletlerarası Güvenlik Takviye Gücü’ne (ISAF) de hem hava lojistiği birebir vakitte sıhhat alanında dayanak verdi. ISAF’ın 2014’te bakılırsavinin sona ermesinin akabinde Ukrayna, Afgan güvenlik güçlerini eğitmek, danışmanlık yapmak ve onlara yardım etmek için faaliyet gösteren Kararlı Takviye Misyonu’nu (2015-2021) da destekledi.
Ukrayna, Mart 2005’ten 2011’e kadar Irak’taki NATO Eğitim Misyonu’na katkıda bulundu.
Ukrayna, Akdeniz’de ‘terörle çaba amaçlı’ bir deniz gözetleme operasyonu olan Aktif Gayret Harekatı’nı maksadıyla 2007-2010 yılları içinde bölgeye altı defa gemi konuşlandırdı. 2013 yılında ise NATO’nun korsanlıkla gayret misyonu Okyanus Kalkanı operasyonuna katıldı. NATO’nun Deniz Muhafızı misyonunun 2016’te başlatılmasından bu yana Ukrayna, NATO’nun Karadeniz’deki ve etrafındaki durumsal farkındalığını desteklemek için bilgi paylaşımı yapıyor.
Ukrayna, NATO’nun 5. hususuna misal bir düzenek talep ediyor
Rusya’nın Şubat 2022’de başlatmış olduğu özel operasyonu ile Ukrayna’nın NATO üyeliği hayalleri suya düşmüş görünüyor. Lakin ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa başta olmak üzere biroldukca NATO üyesi, yıllardır Ukrayna’ya da askeri sistem ve ekipman dayanağı sağlıyor. bununla birlikte milyarlarca dolara ulaşan maddi yardımlar gönderiliyor. Bu takviyeler Rusya’nın operasyonunun akabinde da artarak da devam ediyor.
Adeta bir NATO üyesi üzere çok yıl askeri danışmanlık, teknik dayanak, eğitim ve fonlar alan Ukrayna, Rusya ile yürütülen müzakerelerde NATO’nun 5. unsuruna benzeri bir kural öne sürüyor. NATO mutabakatının 5’inci hususu bir ittifak üyesine yapılan saldırıyı tüm üyelere yapılmış kabul ediyor.
29 Mart’ta İstanbul’da gerçekleştirilen Rusya-Ukrayna barış müzakerelerinin akabinde konuşan Ukrayna heyetinin baş müzakerecisi David Arakhamiya NATO mutabakatının 5’inci hususuna misal bir memleketler arası düzenek talep ettiklerini belirterek “Garantör ülkelerin NATO’nun 5’inci hususuna misal biçimde hareket ettiği bir memleketler arası garanti sistemi istiyoruz. Hatta daha da ciddisini” tabirini kullanmıştı.
Rusya ise Ukrayna’nın tarafsız devlet statüsüne sahip olmasını görüşmelerde ana şartlardan biri olarak istiyor.