\Melekler Zamandan Münezzeh midir?\
\Anahtar Kelimeler:\ Melek, zaman, münezzeh, metafizik, İslam kozmolojisi, ezelî varlık, yaratılmışlık, âlem-i emr, zamansızlık, mahiyet
İslam düşüncesinde melekler, varlık mertebelerinin en saf ve nuranî unsurlarından biri olarak kabul edilir. Ancak onların mahiyetine dair sorular, yalnızca teolojik değil aynı zamanda metafizik bir zemin üzerinde de şekillenir. Bu çerçevede sorulabilecek en çetin sorulardan biri de şudur: \Melekler zamandan münezzeh midir?\
Bu soru, sadece meleklerin doğasına ilişkin değil, aynı zamanda zamanın ne olduğuna dair derinlemesine bir kavrayış gerektirir. Çünkü bir varlığın zamanla ilişkisi, onun yaratılmışlığı, değişime açıklığı ve eylem kapasitesiyle doğrudan ilgilidir.
\Zaman Nedir?\
Zaman, felsefi olarak "ardışıklık", yani olayların belli bir sırayla gerçekleşmesi anlamına gelir. İbn Sînâ'ya göre zaman, hareketin ölçüsüdür. Modern fizik açısından zaman, uzayla birlikte bir bütün oluşturan boyuttur ve maddi varlıkların içkin bir parçasıdır. Kur’an’da ise zamanla ilgili doğrudan birçok kavram yer alır: "dehr", "asr", "saat", "lemh", "yevm", "ehad" gibi kelimeler, zamanın farklı yönlerini ifade eder.
Zaman yaratılmıştır. Yani ezelî değildir. İslam düşüncesinde Allah zamanın da yaratıcısıdır ve O’nun için zaman geçmez. Bu bağlamda, yaratılmış her şeyin bir şekilde zamana tabi olması gerektiği gibi bir varsayım bulunur. Ancak bu varsayım, melekler söz konusu olduğunda karmaşıklaşır.
\Melekler ve Zaman İlişkisi\
Meleklerin zamanla ilişkisi meselesinde temel iki yaklaşım vardır:
1. \Melekler zamandan münezzehtir:\ Bu yaklaşıma göre melekler, "âlem-i emr" yani emir âlemine mensup varlıklardır. Kur’an’da melekler için kullanılan "emrin kulları" ifadesi (el-Enbiyâ, 26) bu görüşü destekler. Emir âlemi, İmam Gazâlî ve Sadreddin Konevî gibi düşünürlerce zamana tabi olmayan bir varlık katmanı olarak tanımlanır. Bu bağlamda melekler de zamanın ardışıklığına ve değişimine tabi olmayan, sabit ve ezelî görevlerle donatılmış varlıklardır.
2. \Melekler zamana tabidir:\ Diğer yaklaşıma göre ise melekler, her ne kadar maddesiz ve nuranî varlıklar olsalar da yaratılmışlıkları sebebiyle zamanla ilişkilidir. Onların da bir başlangıcı vardır ve Allah tarafından yaratılmışlardır. Bu görüşte olan âlimler, meleklerin sürekli hareket halinde olmalarını, cennetteki ve cehennemdeki faaliyetlerini zamanla ilişkilendirir.
\Kur’an’da Melek ve Zaman İlişkisi\
Kur’an’da meleklerin "sabaha kadar tesbih ettikleri" (es-Sâffât, 165-166), "gündüz ve gece Rablerine ibadet ettikleri" (el-Enbiyâ, 20) ve "kıyamet saatinde görevli oldukları" (en-Nâziât, 1-5) gibi ifadeler zamanla irtibatlıdır. Bu bağlamda meleklerin bazı yönleriyle zamana tabi oldukları izlenimi edinilir. Ancak bu ayetlerin mecazî mi yoksa literal mi anlaşılması gerektiği konusu yoruma açıktır.
\Melekler Değişir mi?\
Zamanla ilişkili temel meselelerden biri değişimdir. Değişim, geçmişten geleceğe doğru hareket etmeyi ve bir hâlden başka bir hâle geçmeyi gerektirir. Meleklerin mahiyet itibariyle sabit oldukları, yani ne günah işledikleri ne de emir dışına çıktıkları Kur’an’da açıkça belirtilir (et-Tahrîm, 6). Bu da onların değişime kapalı, dolayısıyla zamanla sınırlı olmayan varlıklar olabileceğini düşündürür. Ancak, farklı görevlerde yer almaları ve sürekli hareket hâlinde olmaları, bir tür "faaliyet zamanına" tabi olabileceklerini gösterir.
\Meleklerin Mahiyeti ve Yaratılış Anlayışı\
Meleklerin yaratılışıyla ilgili hadislerde, onların nurdan yaratıldıkları belirtilir (Müslim, Zühd, 60). Nur ise madde değildir ve zamanla olan ilişkisi farklıdır. Maddî olmayan varlıkların zamanla ilişkisi, genellikle "bizim zamanımız" ile değil, farklı bir zaman algısıyla açıklanır.
İbnü’l-Arabî, melekleri "zamanın dışında, ama etki alanında" olarak tanımlar. Ona göre melekler, Allah’ın emirlerini zaman-mekan ötesi bir şekilde yerine getirirler. Fakat bu, onların tamamen zamandan soyutlanmış olduğu anlamına gelmez; sadece bizim zaman algımıza göre farklı işlerler.
\Benzer Sorular ve Cevapları\
\1. Melekler ezelî midir?\
Hayır. Melekler ezelî değildir; Allah tarafından yaratılmışlardır. Her yaratılmış gibi onların da bir başlangıcı vardır. Ezelî olan sadece Allah’tır.
\2. Melekler uyur mu?\
Melekler uyumaz, yemez ve içmezler. Onlar, beşerî ihtiyaçlardan ve eksikliklerden münezzehtir. Bu da onların zamanın fizyolojik etkilerine maruz kalmadığını gösterir.
\3. Melekler nasıl hareket eder?\
Meleklerin hareketi fiziksel değil, nuranî bir intikal şeklidir. Bu bağlamda ışık hızından da öte bir hızda ve mekan üstü hareket ederler. Bu, onların zamanla olan ilişkisini daha karmaşık hale getirir.
\4. Meleklerin zaman algısı var mıdır?\
Meleklerin bizim gibi bir zaman algısına sahip olduğu düşünülmez. Ancak görevlerini belirli "anlarda" yerine getirmeleri onların bir tür ilahî zamanla uyumlu olduklarını gösterir. Bu "ilahî zaman", bizim lineer zaman anlayışımızdan farklıdır.
\Anahtar Kelimeler:\ Melek, zaman, münezzeh, metafizik, İslam kozmolojisi, ezelî varlık, yaratılmışlık, âlem-i emr, zamansızlık, mahiyet
İslam düşüncesinde melekler, varlık mertebelerinin en saf ve nuranî unsurlarından biri olarak kabul edilir. Ancak onların mahiyetine dair sorular, yalnızca teolojik değil aynı zamanda metafizik bir zemin üzerinde de şekillenir. Bu çerçevede sorulabilecek en çetin sorulardan biri de şudur: \Melekler zamandan münezzeh midir?\
Bu soru, sadece meleklerin doğasına ilişkin değil, aynı zamanda zamanın ne olduğuna dair derinlemesine bir kavrayış gerektirir. Çünkü bir varlığın zamanla ilişkisi, onun yaratılmışlığı, değişime açıklığı ve eylem kapasitesiyle doğrudan ilgilidir.
\Zaman Nedir?\
Zaman, felsefi olarak "ardışıklık", yani olayların belli bir sırayla gerçekleşmesi anlamına gelir. İbn Sînâ'ya göre zaman, hareketin ölçüsüdür. Modern fizik açısından zaman, uzayla birlikte bir bütün oluşturan boyuttur ve maddi varlıkların içkin bir parçasıdır. Kur’an’da ise zamanla ilgili doğrudan birçok kavram yer alır: "dehr", "asr", "saat", "lemh", "yevm", "ehad" gibi kelimeler, zamanın farklı yönlerini ifade eder.
Zaman yaratılmıştır. Yani ezelî değildir. İslam düşüncesinde Allah zamanın da yaratıcısıdır ve O’nun için zaman geçmez. Bu bağlamda, yaratılmış her şeyin bir şekilde zamana tabi olması gerektiği gibi bir varsayım bulunur. Ancak bu varsayım, melekler söz konusu olduğunda karmaşıklaşır.
\Melekler ve Zaman İlişkisi\
Meleklerin zamanla ilişkisi meselesinde temel iki yaklaşım vardır:
1. \Melekler zamandan münezzehtir:\ Bu yaklaşıma göre melekler, "âlem-i emr" yani emir âlemine mensup varlıklardır. Kur’an’da melekler için kullanılan "emrin kulları" ifadesi (el-Enbiyâ, 26) bu görüşü destekler. Emir âlemi, İmam Gazâlî ve Sadreddin Konevî gibi düşünürlerce zamana tabi olmayan bir varlık katmanı olarak tanımlanır. Bu bağlamda melekler de zamanın ardışıklığına ve değişimine tabi olmayan, sabit ve ezelî görevlerle donatılmış varlıklardır.
2. \Melekler zamana tabidir:\ Diğer yaklaşıma göre ise melekler, her ne kadar maddesiz ve nuranî varlıklar olsalar da yaratılmışlıkları sebebiyle zamanla ilişkilidir. Onların da bir başlangıcı vardır ve Allah tarafından yaratılmışlardır. Bu görüşte olan âlimler, meleklerin sürekli hareket halinde olmalarını, cennetteki ve cehennemdeki faaliyetlerini zamanla ilişkilendirir.
\Kur’an’da Melek ve Zaman İlişkisi\
Kur’an’da meleklerin "sabaha kadar tesbih ettikleri" (es-Sâffât, 165-166), "gündüz ve gece Rablerine ibadet ettikleri" (el-Enbiyâ, 20) ve "kıyamet saatinde görevli oldukları" (en-Nâziât, 1-5) gibi ifadeler zamanla irtibatlıdır. Bu bağlamda meleklerin bazı yönleriyle zamana tabi oldukları izlenimi edinilir. Ancak bu ayetlerin mecazî mi yoksa literal mi anlaşılması gerektiği konusu yoruma açıktır.
\Melekler Değişir mi?\
Zamanla ilişkili temel meselelerden biri değişimdir. Değişim, geçmişten geleceğe doğru hareket etmeyi ve bir hâlden başka bir hâle geçmeyi gerektirir. Meleklerin mahiyet itibariyle sabit oldukları, yani ne günah işledikleri ne de emir dışına çıktıkları Kur’an’da açıkça belirtilir (et-Tahrîm, 6). Bu da onların değişime kapalı, dolayısıyla zamanla sınırlı olmayan varlıklar olabileceğini düşündürür. Ancak, farklı görevlerde yer almaları ve sürekli hareket hâlinde olmaları, bir tür "faaliyet zamanına" tabi olabileceklerini gösterir.
\Meleklerin Mahiyeti ve Yaratılış Anlayışı\
Meleklerin yaratılışıyla ilgili hadislerde, onların nurdan yaratıldıkları belirtilir (Müslim, Zühd, 60). Nur ise madde değildir ve zamanla olan ilişkisi farklıdır. Maddî olmayan varlıkların zamanla ilişkisi, genellikle "bizim zamanımız" ile değil, farklı bir zaman algısıyla açıklanır.
İbnü’l-Arabî, melekleri "zamanın dışında, ama etki alanında" olarak tanımlar. Ona göre melekler, Allah’ın emirlerini zaman-mekan ötesi bir şekilde yerine getirirler. Fakat bu, onların tamamen zamandan soyutlanmış olduğu anlamına gelmez; sadece bizim zaman algımıza göre farklı işlerler.
\Benzer Sorular ve Cevapları\
\1. Melekler ezelî midir?\
Hayır. Melekler ezelî değildir; Allah tarafından yaratılmışlardır. Her yaratılmış gibi onların da bir başlangıcı vardır. Ezelî olan sadece Allah’tır.
\2. Melekler uyur mu?\
Melekler uyumaz, yemez ve içmezler. Onlar, beşerî ihtiyaçlardan ve eksikliklerden münezzehtir. Bu da onların zamanın fizyolojik etkilerine maruz kalmadığını gösterir.
\3. Melekler nasıl hareket eder?\
Meleklerin hareketi fiziksel değil, nuranî bir intikal şeklidir. Bu bağlamda ışık hızından da öte bir hızda ve mekan üstü hareket ederler. Bu, onların zamanla olan ilişkisini daha karmaşık hale getirir.
\4. Meleklerin zaman algısı var mıdır?\
Meleklerin bizim gibi bir zaman algısına sahip olduğu düşünülmez. Ancak görevlerini belirli "anlarda" yerine getirmeleri onların bir tür ilahî zamanla uyumlu olduklarını gösterir. Bu "ilahî zaman", bizim lineer zaman anlayışımızdan farklıdır.