Simge
New member
Konu Açılışı: “Elektrik hangi durumlarda yangına yol açabilir?” – farklı pencerelerden bakmaya davet
Selamlar herkese, ben konulara tek bir yerden bakmayı sevmeyenlerdenim. Hem teknik verileri kurcalarım hem de gündelik hayatımızdaki etkilerini düşünmeyi severim. Bugün, “elektrik hangi durumlarda yangına yol açabilir?” sorusuna birlikte kafa yoralım istiyorum. Aramızda ölçüm cihazlarıyla yaşayanlar da var, prizdeki üçlü uzatmayı görünce içi cız edenler de… Hadi bu başlıkta, veri odaklı teşhislerle saha deneyimlerinin buluştuğu bir tartışma başlatalım. Not: Bakış açılarını cinsiyete atfetmek kalıp yargılara yol açabildiği için, iki yaklaşımı “veri/objektif” ve “deneyim/toplumsal etki” eksenlerinde ele alacağım.
Veri/Objektif Yaklaşım: Kök neden, ölçüm ve standartlar
Bu yaklaşım, yangının “nasıl” çıktığına dair mekanizmaları, akım-gerilim-ısı ilişkisini ve sayısal eşiği öne çıkarır. Tipik başlıklar şöyle:
• Aşırı akım ve aşırı yükleme: Hat taşıma kapasitesinin (kablo kesiti, izolasyon sınıfı, döşeme şekli, ortam sıcaklığı) üstünde akım çekilmesi, iletkenlerde I²R ısısı üretir. Kısmi körelmeler (ör. kablo demetinde ısı birikimi) ısıyı büyütür. Sigorta/otomatik kesici uygun seçilmemişse ısınan noktalar kömürleşip tutuşturucu hâle gelir.
• Gevşek temas ve geçiş direnci: Vidanın az sıkıldığı klemens, oksitlenmiş soket, yorgun priz… Temas direnci artar, mikro-arklar oluşur, lokal ısınma izolasyonu kırılganlaştırır. En çok duyduğumuz vaka: “Priz kahverengiye dönmüş, plastik erimiş.”
• Kısa devre ve ark hataları: Faz-nötr ya da faz-toprak kısa devrelerinde yüksek akım çok hızlı yükselir; koruma elemanı yeterince hızlı açmazsa iletken ve çevresi alev alabilir. Ark hataları (AFCI’nin varlık nedeni) özellikle kırık kablolar, zedelenmiş izolasyonlar ve sık çiğnenen uzatma kablolarında görülür.
• Eskiyen izolasyon ve malzeme uyumsuzluğu: Yaşlanan PVC izolasyonlarda plastifiyan kaybı, çatlak ve gözenek oluşturur; nem ve tozla birlikte kaçak akım artar. Alüminyum tesisatlarda termal genleşme-farklı metallerin bir araya gelmesi gevşemeye davet çıkarır.
• Düzensiz yük profili ve harmonikler: SMPS’li cihazların çok olduğu ofislerde nötr hattı beklenenden fazla ısınabilir. Kablo kesiti planlanırken harmonik akımlar ve birlikte döşenen hatların ısıl etkisi hesaba katılmadıysa risk büyür.
• Taşınabilir cihazlar ve bataryalar: Lityum-iyon bataryalarda termal kaçak; uygun olmayan adaptör, sahte şarj cihazı, aşırı şarj/darbe. E-scooter ve e-bisikletlerin ev içinde şarj edilmesi, zedelenmiş paketler, uygunsuz BMS ciddi riskler doğurur.
• Çevresel etkiler: Tozlu atölye ortamlarında iletkenler üzerinde biriken iletken/yanıcı toz; rutubetle artan kaçak akımlar; güneş altında kablo kılıflarının UV ile gevremesi. Yıldırım ve ani gerilim darbeleri (surge) de ekipmanları hasarlayıp ikincil yangınlara kapı aralayabilir.
Bu bakış açısından doğan çözüm seti de ölçülebilir ve denetlenebilir: doğru kesit-malzeme seçimi, uygun MCB/RCD/AFCI kombinasyonu, termal kamerayla periyodik pano taramaları, tork anahtarıyla klemens sıkma, IR termografi trend takibi, selektivite hesapları, uygun kablo kanalı doluluk oranı, uzatma kablolarının sürekli kullanım yerine kalıcı hatla değiştirilmesi vb.
Deneyim/Toplumsal Etki Yaklaşımı: İnsan davranışı, kullanım alışkanlığı ve farkındalık
Bu perspektif “nerede ve neden hata yapıyoruz?” sorusunu öne çıkarır; yangının tetikleyicisi çoğu zaman bir kullanım hatasıdır:
• “Bir uzadık mı tam uzarız” kültürü: Üçlü uzatmaya bir üçlü daha takmak, ısı kaynaklarını (yağlı radyatör, elektrikli ısıtıcı) çok eski prizlere bağlamak, kabloları halı altından geçirmek… Estetik kaygıyla kabloyu kıvırıp kelepçelemek, ısı yayılımını engeller.
• Bakım ertelenmesi: “Çalışıyor işte” mantığıyla gevşek prizi yıllarca idare etmek; hafif yanık kokusunu “mutfak kokusu” sanmak; trip atan kaçak akım rölesini “gereksiz hassas” diye devreden çıkarmak.
• Faydalanma adaleti ve ekonomik baskı: Ucuz, sertifikasız adaptörlere yönelme; ikinci el ya da tamir görmüş batarya kullanımı. Apartman ortak alanlarında merdiven boşluğunda scooter şarjı gibi alan yönetimi sorunları.
• Paylaşılan alanların sorumluluğu: Ofiste herkes küçük bir kettle getirince tek prizde çoklu yüksek yükler oluşması; atölyede değişen vardiya ekiplerinin standart dışı çözümler üretmesi (geçici kablo ekleri, bantla yama).
• İletişim ve eğitim: Tesisat etiketi, kilitleme/etiketleme (LOTO) olmadan müdahale; yangın söndürücü tiplerinin yanlış seçimi (elektrik yangınına su sıkmak); panoda Türkçe/İngilizce karışık yazılar, kimsenin okumaması.
Bu yaklaşımın çözüm tarafında ise davranışsal ve topluluk odaklı adımlar öne çıkar: net ve görsel uyarılar, kısa ve etkili eğitimler, ortak alanlarda şarj istasyonlarının düzenlenmesi, kablo yönetimi için düşük maliyetli ama kalıcı çözümler, “sorun bildirme” kültürünün cezalandırılmadan teşvik edilmesi, düzenli mini-audit’ler ve gönüllü güvenlik elçileri.
Ev–İşyeri–Atölye Üzerinden Karşılaştırmalı Okuma
• Ev: En kritikler ısıtıcılar, ütü, fırın, eski prizler ve şarj cihazları. Veri odaklı bakanlar RCD test butonunun aylık denenmesini, prizlerde termal anomali olup olmadığının basit IR termometreyle kontrolünü önerir. Deneyim odaklı bakanlar, salon köşesine gizlenen kablo yığınlarının sadeleştirilmesini, şarjın uyurken yapılmamasını, çocuklu evlerde priz kapaklarını ve “koku/renk değişimi fark edince fişi çek” refleksini vurgular.
• İşyeri/ofis: Çoklu bilgisayar, yazıcı, kettle, mikrodalga… Veri yaklaşımı, nötr akımını ve harmonikleri dikkate alan baraların seçildiğini, panoda selektivitenin sağlandığını, rack odasında yangın algılama-söndürmenin doğru olduğunu görmek ister. Deneyim yaklaşımıysa “temizlik personeli prizleri ıslakken takıp çıkarıyor mu?”, “uzatmalar sandalyeyle eziliyor mu?” gibi pratiklere bakar.
• Atölye/üretim: Toz, talaş, solvent, kompresör, kaynak makineleri. Teknik tarafta IP koruma sınıfları, Ex-proof ekipmanlar, kablo güzergâhları; toplumsal tarafta vardiya değişiminde devir teslim listesi, “geçici çözüm”lerin fotoğraflanıp raporlanması, yangın tatbikatlarının gerçeğe yakınlığı ayrım yaratır.
Yeni Nesil Riskler: Şarj Ekosistemi ve Mikro-Mobilite
Ev ve site yönetimleri için e-scooter/e-bisiklet şarjı giderek kritikleşiyor. Teknik açıdan BMS kalitesi, hücre eşlenmesi, yangın sınıfına uygun söndürücü (CO₂ veya kuru kimyevi toz; su kullanımına dikkat), bağımsız şarj alanı ve dedike devre önemli. Davranış tarafında ise ortak koridorlarda şarjın yasaklanması, gözetimli şarj istasyonları, bataryası darbe almış cihazların servis görmeden kullanılmaması gibi kurallar fark yaratıyor.
Pratik Kontrol Listesi: İki Dünya, Tek Hedef
• Panoya bak: MCB, RCD (30 mA), mümkünse AFCI/surge koruması. Etiketler okunabilir mi?
• Teması sık: Klemenslerde tork değerlerini üreticiye göre uygula; gevşeklik mikro-ark demektir.
• Yükü dağıt: Isıtıcı/klima gibi yüksek akımları ayrı hatlara taşı, uzatmayı kalıcı çözüme çevir.
• Kablona iyi bak: Halı altı, kıvrık bobin, mobilya altında ezilme yok.
• Bataryayı ciddiye al: Orijinal adaptör, gözetimli şarj, yangına dayanıklı yüzey, uyurken şarj yok.
• Göz–kulak açık: Koku, çıtırtı, renk değişimi, aşırı ısınma—erken uyarıdır.
• Davranışı değiştir: “Bir şey olmaz” yerine “küçük iş—büyük risk” mottosu.
• Paylaş ve öğren: Fotoğrafla belgeleyip ekiple konuş, ceza değil çözüm odaklı ol.
Tartışmayı Açalım: Sizin Gözlemleriniz Ne Diyor?
• Evde ya da işte karşılaştığınız en yaygın riskli alışkanlık ne? Bunu nasıl dönüştürdünüz?
• Termal kamera/IR ölçer gibi araçları düzenli kullanan var mı? Hangi aralıklarda fayda gördünüz?
• E-scooter/e-bisiklet şarjı için pratik ve uygulanabilir bina içi kurallarınız neler?
• “Trip atıyor, çıkaralım” yerine hatayı bulmayı teşvik eden bir kültürü nasıl kurdunuz?
• Uzatma kablosu yerine kalıcı hat çekme kararını hangi ölçütle veriyorsunuz (akım, süre, ortam sıcaklığı)?
• Tozlu/yanıcı ortamda elektrikli el aletleriyle ilgili real-case önerileriniz var mı?
Son Söz: Köprü Kuran Yaklaşım
Elektrik kaynaklı yangınları anlamak, sadece tablo ve standart numaralarına bakmak ya da yalnızca “dikkatli olalım” demekle bitmiyor. En güvenli yer, ölçülebilir verilerle insan davranışını buluşturan ara noktada. Birimiz klemensi torklayıp IR’la tararken, diğerimiz “şu üçlü uzatma bu koltuğun altında niye duruyor?” diye soralım. Bu başlıkta en iyi uygulamalarınızı, minik hilelerinizi, “işte bu cümle herkesi ikna etti” dediğiniz anekdotlarınızı duymak isterim. Hadi sözü size bırakıyorum: Sizce yangın riskini en hızlı düşüren tek hamle hangisi? Ve bunu forumdaki herkes bugün, şu an nasıl uygulayabilir?
Selamlar herkese, ben konulara tek bir yerden bakmayı sevmeyenlerdenim. Hem teknik verileri kurcalarım hem de gündelik hayatımızdaki etkilerini düşünmeyi severim. Bugün, “elektrik hangi durumlarda yangına yol açabilir?” sorusuna birlikte kafa yoralım istiyorum. Aramızda ölçüm cihazlarıyla yaşayanlar da var, prizdeki üçlü uzatmayı görünce içi cız edenler de… Hadi bu başlıkta, veri odaklı teşhislerle saha deneyimlerinin buluştuğu bir tartışma başlatalım. Not: Bakış açılarını cinsiyete atfetmek kalıp yargılara yol açabildiği için, iki yaklaşımı “veri/objektif” ve “deneyim/toplumsal etki” eksenlerinde ele alacağım.
Veri/Objektif Yaklaşım: Kök neden, ölçüm ve standartlar
Bu yaklaşım, yangının “nasıl” çıktığına dair mekanizmaları, akım-gerilim-ısı ilişkisini ve sayısal eşiği öne çıkarır. Tipik başlıklar şöyle:
• Aşırı akım ve aşırı yükleme: Hat taşıma kapasitesinin (kablo kesiti, izolasyon sınıfı, döşeme şekli, ortam sıcaklığı) üstünde akım çekilmesi, iletkenlerde I²R ısısı üretir. Kısmi körelmeler (ör. kablo demetinde ısı birikimi) ısıyı büyütür. Sigorta/otomatik kesici uygun seçilmemişse ısınan noktalar kömürleşip tutuşturucu hâle gelir.
• Gevşek temas ve geçiş direnci: Vidanın az sıkıldığı klemens, oksitlenmiş soket, yorgun priz… Temas direnci artar, mikro-arklar oluşur, lokal ısınma izolasyonu kırılganlaştırır. En çok duyduğumuz vaka: “Priz kahverengiye dönmüş, plastik erimiş.”
• Kısa devre ve ark hataları: Faz-nötr ya da faz-toprak kısa devrelerinde yüksek akım çok hızlı yükselir; koruma elemanı yeterince hızlı açmazsa iletken ve çevresi alev alabilir. Ark hataları (AFCI’nin varlık nedeni) özellikle kırık kablolar, zedelenmiş izolasyonlar ve sık çiğnenen uzatma kablolarında görülür.
• Eskiyen izolasyon ve malzeme uyumsuzluğu: Yaşlanan PVC izolasyonlarda plastifiyan kaybı, çatlak ve gözenek oluşturur; nem ve tozla birlikte kaçak akım artar. Alüminyum tesisatlarda termal genleşme-farklı metallerin bir araya gelmesi gevşemeye davet çıkarır.
• Düzensiz yük profili ve harmonikler: SMPS’li cihazların çok olduğu ofislerde nötr hattı beklenenden fazla ısınabilir. Kablo kesiti planlanırken harmonik akımlar ve birlikte döşenen hatların ısıl etkisi hesaba katılmadıysa risk büyür.
• Taşınabilir cihazlar ve bataryalar: Lityum-iyon bataryalarda termal kaçak; uygun olmayan adaptör, sahte şarj cihazı, aşırı şarj/darbe. E-scooter ve e-bisikletlerin ev içinde şarj edilmesi, zedelenmiş paketler, uygunsuz BMS ciddi riskler doğurur.
• Çevresel etkiler: Tozlu atölye ortamlarında iletkenler üzerinde biriken iletken/yanıcı toz; rutubetle artan kaçak akımlar; güneş altında kablo kılıflarının UV ile gevremesi. Yıldırım ve ani gerilim darbeleri (surge) de ekipmanları hasarlayıp ikincil yangınlara kapı aralayabilir.
Bu bakış açısından doğan çözüm seti de ölçülebilir ve denetlenebilir: doğru kesit-malzeme seçimi, uygun MCB/RCD/AFCI kombinasyonu, termal kamerayla periyodik pano taramaları, tork anahtarıyla klemens sıkma, IR termografi trend takibi, selektivite hesapları, uygun kablo kanalı doluluk oranı, uzatma kablolarının sürekli kullanım yerine kalıcı hatla değiştirilmesi vb.
Deneyim/Toplumsal Etki Yaklaşımı: İnsan davranışı, kullanım alışkanlığı ve farkındalık
Bu perspektif “nerede ve neden hata yapıyoruz?” sorusunu öne çıkarır; yangının tetikleyicisi çoğu zaman bir kullanım hatasıdır:
• “Bir uzadık mı tam uzarız” kültürü: Üçlü uzatmaya bir üçlü daha takmak, ısı kaynaklarını (yağlı radyatör, elektrikli ısıtıcı) çok eski prizlere bağlamak, kabloları halı altından geçirmek… Estetik kaygıyla kabloyu kıvırıp kelepçelemek, ısı yayılımını engeller.
• Bakım ertelenmesi: “Çalışıyor işte” mantığıyla gevşek prizi yıllarca idare etmek; hafif yanık kokusunu “mutfak kokusu” sanmak; trip atan kaçak akım rölesini “gereksiz hassas” diye devreden çıkarmak.
• Faydalanma adaleti ve ekonomik baskı: Ucuz, sertifikasız adaptörlere yönelme; ikinci el ya da tamir görmüş batarya kullanımı. Apartman ortak alanlarında merdiven boşluğunda scooter şarjı gibi alan yönetimi sorunları.
• Paylaşılan alanların sorumluluğu: Ofiste herkes küçük bir kettle getirince tek prizde çoklu yüksek yükler oluşması; atölyede değişen vardiya ekiplerinin standart dışı çözümler üretmesi (geçici kablo ekleri, bantla yama).
• İletişim ve eğitim: Tesisat etiketi, kilitleme/etiketleme (LOTO) olmadan müdahale; yangın söndürücü tiplerinin yanlış seçimi (elektrik yangınına su sıkmak); panoda Türkçe/İngilizce karışık yazılar, kimsenin okumaması.
Bu yaklaşımın çözüm tarafında ise davranışsal ve topluluk odaklı adımlar öne çıkar: net ve görsel uyarılar, kısa ve etkili eğitimler, ortak alanlarda şarj istasyonlarının düzenlenmesi, kablo yönetimi için düşük maliyetli ama kalıcı çözümler, “sorun bildirme” kültürünün cezalandırılmadan teşvik edilmesi, düzenli mini-audit’ler ve gönüllü güvenlik elçileri.
Ev–İşyeri–Atölye Üzerinden Karşılaştırmalı Okuma
• Ev: En kritikler ısıtıcılar, ütü, fırın, eski prizler ve şarj cihazları. Veri odaklı bakanlar RCD test butonunun aylık denenmesini, prizlerde termal anomali olup olmadığının basit IR termometreyle kontrolünü önerir. Deneyim odaklı bakanlar, salon köşesine gizlenen kablo yığınlarının sadeleştirilmesini, şarjın uyurken yapılmamasını, çocuklu evlerde priz kapaklarını ve “koku/renk değişimi fark edince fişi çek” refleksini vurgular.
• İşyeri/ofis: Çoklu bilgisayar, yazıcı, kettle, mikrodalga… Veri yaklaşımı, nötr akımını ve harmonikleri dikkate alan baraların seçildiğini, panoda selektivitenin sağlandığını, rack odasında yangın algılama-söndürmenin doğru olduğunu görmek ister. Deneyim yaklaşımıysa “temizlik personeli prizleri ıslakken takıp çıkarıyor mu?”, “uzatmalar sandalyeyle eziliyor mu?” gibi pratiklere bakar.
• Atölye/üretim: Toz, talaş, solvent, kompresör, kaynak makineleri. Teknik tarafta IP koruma sınıfları, Ex-proof ekipmanlar, kablo güzergâhları; toplumsal tarafta vardiya değişiminde devir teslim listesi, “geçici çözüm”lerin fotoğraflanıp raporlanması, yangın tatbikatlarının gerçeğe yakınlığı ayrım yaratır.
Yeni Nesil Riskler: Şarj Ekosistemi ve Mikro-Mobilite
Ev ve site yönetimleri için e-scooter/e-bisiklet şarjı giderek kritikleşiyor. Teknik açıdan BMS kalitesi, hücre eşlenmesi, yangın sınıfına uygun söndürücü (CO₂ veya kuru kimyevi toz; su kullanımına dikkat), bağımsız şarj alanı ve dedike devre önemli. Davranış tarafında ise ortak koridorlarda şarjın yasaklanması, gözetimli şarj istasyonları, bataryası darbe almış cihazların servis görmeden kullanılmaması gibi kurallar fark yaratıyor.
Pratik Kontrol Listesi: İki Dünya, Tek Hedef
• Panoya bak: MCB, RCD (30 mA), mümkünse AFCI/surge koruması. Etiketler okunabilir mi?
• Teması sık: Klemenslerde tork değerlerini üreticiye göre uygula; gevşeklik mikro-ark demektir.
• Yükü dağıt: Isıtıcı/klima gibi yüksek akımları ayrı hatlara taşı, uzatmayı kalıcı çözüme çevir.
• Kablona iyi bak: Halı altı, kıvrık bobin, mobilya altında ezilme yok.
• Bataryayı ciddiye al: Orijinal adaptör, gözetimli şarj, yangına dayanıklı yüzey, uyurken şarj yok.
• Göz–kulak açık: Koku, çıtırtı, renk değişimi, aşırı ısınma—erken uyarıdır.
• Davranışı değiştir: “Bir şey olmaz” yerine “küçük iş—büyük risk” mottosu.
• Paylaş ve öğren: Fotoğrafla belgeleyip ekiple konuş, ceza değil çözüm odaklı ol.
Tartışmayı Açalım: Sizin Gözlemleriniz Ne Diyor?
• Evde ya da işte karşılaştığınız en yaygın riskli alışkanlık ne? Bunu nasıl dönüştürdünüz?
• Termal kamera/IR ölçer gibi araçları düzenli kullanan var mı? Hangi aralıklarda fayda gördünüz?
• E-scooter/e-bisiklet şarjı için pratik ve uygulanabilir bina içi kurallarınız neler?
• “Trip atıyor, çıkaralım” yerine hatayı bulmayı teşvik eden bir kültürü nasıl kurdunuz?
• Uzatma kablosu yerine kalıcı hat çekme kararını hangi ölçütle veriyorsunuz (akım, süre, ortam sıcaklığı)?
• Tozlu/yanıcı ortamda elektrikli el aletleriyle ilgili real-case önerileriniz var mı?
Son Söz: Köprü Kuran Yaklaşım
Elektrik kaynaklı yangınları anlamak, sadece tablo ve standart numaralarına bakmak ya da yalnızca “dikkatli olalım” demekle bitmiyor. En güvenli yer, ölçülebilir verilerle insan davranışını buluşturan ara noktada. Birimiz klemensi torklayıp IR’la tararken, diğerimiz “şu üçlü uzatma bu koltuğun altında niye duruyor?” diye soralım. Bu başlıkta en iyi uygulamalarınızı, minik hilelerinizi, “işte bu cümle herkesi ikna etti” dediğiniz anekdotlarınızı duymak isterim. Hadi sözü size bırakıyorum: Sizce yangın riskini en hızlı düşüren tek hamle hangisi? Ve bunu forumdaki herkes bugün, şu an nasıl uygulayabilir?